تحلیل اسناد بالادستی
یکی از فرایندهای مهمی که برای شناخت ارزشهای راهبردی به انجام رسید. تحلیل و بررسی اسناد بالادستی بود که در کنار جهت گیریهای سیاستی و نظرات ذینفعان و صاحبنظران ارزشهای راهبردی نظام مراقبت های حمایتی و تسکینی را شکل می داد. در ارتباط با این مطالعه منابع زیر مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج به صورت گزارش بررسی اسناد بالادستی تکمیل شد.
- برنامه پنجم توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی کشور؛
- سند نقشه تحول سلامت مبتنی بر الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت؛
- برنامه حاکمیت بالینی؛
- دستورعمل برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع.
جهت گیری های سیاستی
قبل از آغاز طرح و در سال گذشته (1390)، جهت گیری های راهبردی با جلسات مصاحبه و اخذ نظرات معاونت درمان وزارت بهداشت و ریاست اداره سرطان، تبیین گردید.
مهمترین جهت گیری های سیاستی این پروژه عبارتند از :
• برنامه صرفاً به ارائه راهبرد اکتفا ننماید و با ارائه بسته های خدمتی امکان ارائه خدمات حمایتی و تسکینی در یکسری از مراکز درمانی کشور را فراهم نماید؛
• گسترش برنامه باید از شهرهایی منتخب شروع شود (چهار استان گلستان، گیلان، اردبیل و زنجان)؛
• گسترش باید در راستای برنامه حاکمیت بالینی باشد؛
• نباید برنامه در این مرحله گسترده و پرهزینه باشد؛
• استفاده از زیرساختهای فعلی وزارت بهداشت و عدم نیاز به ایجاد زیرساختهای جدید و پرهزینه باد در برنامه ریزی مد نظر قرار گیرد؛
• برنامه در این مرحله باید به نظام سلامت و بیمه نشان دهد که در هزینه ها صرفه جویی می کند؛
• از راه اندازی هاسپیس بیرون از بیمارستانها، حتی المقدور اجتناب شود؛
• نظام مشاوره و ارجاع با پزشک خانواده در شهرها برقرار گردد؛
• بحث آموزش پرستاران و پزشکان هم به صورت دوره های بازآموزی و هم دوره های رسمی در طراحی مد نظر قرار گیرد؛
ارزیابی نظرات صاحبنظران و ذینفعان
در این مرحله با اطلاعات حاصل از مراحل قبل جهت گیری های راهبردی با نظر متخصصین و صاحبنظران جمع آوری شد.
در این فرایند، اعضای کمیته مدیریت طرح با در نظر گرفتن نتایج حاصل از مطالعات و تجمیع سه رویکرد(شناخت محیطی- جهت گیری علمی و ارزش های راهبردی) به تدوین پرسشنامه ای به عنوان پیش نویس جهت گیری های راهبردی پرداختند و در چندین جلسه به تصحیح و بررسی این پرسشنامه پرداخته شد.تصویر-4 نمایی از مجموعه موضوعاتی که در این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است را نشان میدهد.
تصویر4- پیش نویس جهت گیری های راهبردی از تجمیع مطالعات و تحلیل های گام های مختلف طرح حاصل شد.
در نهایت پیش نویس تدوین شده شامل 22 سوال در ارتباط یا موضوعات زیر بود:
• بررسی “ساختار ارائه مراقبت های حمایتی و تسکینی” از منظر معیارهای توانمندی
• بررسی “ساختار ارائه مراقبت های حمایتی و تسکینی” از منظر توانمندی ساختار در ارائه خدمات (فرایندهای اصلی)
• راهبردهای ارائه مراقبت های حمایتی و تسکینی
نشست تخصصی مراقبت های حمایتی و تسکینی با هدف تدوین راهبرد ها و تعیین ساختارهای ارائه خدمات تسکینی تاریخ 5/11/91 در محل انستیتوکانسر ایران برگزار گردید. در ادامه به بررسی نشست پرداخته می شود.
4-1- اعضای شرکت کننده در نشست
در این نشست صاحبنظرانی از تمامی رشته مرتبط با مراقبت های حمایتی و تسکینی شرکت نمودند.
4-2- روند برگزاری نشست
در این نشست دو هدف اساسی دنبال می شد، اول تقویت شناخت از دیدگاه صاحبنظران و دوم تصمیم گیری و انتخاب جهت گیری های راهبردی در همین راستا اقدامات زیر انجام شد:
1. ارائه خلاصه ای از روند اجرا و نتایج حاصل ازطرح
2. بحث و گفتگو در ارتباط با نتایج طرح و ابعاد مختلف نظام مراقبت های حمایتی و تسکینی
3. رای گیری و بحث در ارتباط با پرسشنامه جهت گیری های راهبردی
– در این ارتباط ابتدا هر بند پرسشنامه قرائت می شد. در صورت لزوم اعضا نظرات خود را در ارتباط با بند مذکور ارائه میدادند.
– در مرحله بعد رای اعضا اخذ شده و نتیجه رای گیری به نظر حاضرین می رسید.
– در صورتی که نتیجه حاصل از رای گیری مورد اختلاف می بود مجددا بحث در ارتباط با موضوع شکل میگرفت و برای دومین بار رای گیری می شد.
4-3-روش تحلیل نتایج نشست
سوالات مورد بررسی در نشست به بررسی دو قسمت تقسیم بندی شد:
1- سوالات در ارتباط با ساختار های ارائه خدمات
2- سوالات در ارتباط با راهبردهای نظام مراقبت
سوالات مرتبط با ساختار ها به بررسی ساختار های ارائه خدمات از چهار جنبه امکان پذیری، توانمندی ، ضرورت می-پرداخت و پنج ساختار مرکز بیمارستانی، تیم مشاوره بیمارستانی، مراقبت در منزل، کلینیک روزانه و هاسپیس بر اساس این چهار عنوان مورد مقایسه قرار گرفتند. (تصویر-5 )
موضوعاتی که برای سنجش توانمندی، امکان پذیری، ضرورت ساختار ها مورد بررسی قرار گرفتند عبارت بودند از:
امکان پذیری و توانمندی
• میزان سازگاری ساختار با شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور؛
• شرایط اقتصادی کشور و نظام سلامت به لحاظ هزینه-اثربخشی؛
• تطابق با ساختارهای موجود وزارت بهداشت؛
• امکان “گسترش جغرافیایی؛
• در دسترس بودن امکانات و تجهیزات؛
• پتانسیل نیروی انسانی ماهر در زمینه ارائه خدمات تسکینی؛
• وجود احتمالی دوره های آموزشی مورد نیاز برای تربیت نیروی انسانی؛
• پتانسیل نیروی انسانی ماهر در زمینه ارائه خدمات تسکینی.
ضرورت
• ارائه مراقبت ها با مشارکت چندین تخصص (Inter-disciplinary) وهمچنین امکان ارائه تمام جنبه های مراقیت (جسمی، روانی و …)؛
• امکان مشارکت خانواده و همراهان دربرنامه ریزی مراقبت ها و ارائه خدمات؛
• امکان ارائه خدمات پوشش درصدی بیشتری از بیماران؛
• امکان ارائه دوره های آموزشی.
تدوین راهبردها
سند “آییننامه توسعه” برنامه مراقبتهاي حمایتی و تسکینی سرطان
مرکز تحقیقات بیولوژی سرطان
مرکز تحقیقات پرتودرمانی سرطان